تدابیر فصل پاییز

هر فصلی، مزاجی مخصوص به خود دارد. پائیز، سرد و خشک است. در متون دینی سفارش شده که خود را از باد پائیزی بپوشانید زیرا همان اثری را که بر طبیعت دارد، بر بدن شما هم دارد. شایان ذکر اینکه غذایی که می­خوریم پس از هضم در معده و روده کوچک، از طریق عروق بسیار ریز مزانتریک (ماساریقا) به کبد منتقل می­شود و پس از پردازش در کبد، به چهار بخش صفرا، دم، بلغم و سودا تقسیم می­شود. به هر یک از چهار بخش، خلط گویند. بلغم عمدتاً در معده و روده ایجاد شده  و مقدار کمتری از آن در کبد تولید می­شود. این بخش از طریق عروق لنفاتیک روده جذب می­شود. در طب رایج، به این بخش جذب شده، تری گلیسرید گویند که نوعی از چربی خون است. اگر چه تمامی این اخلاط در خون موجودند، اما خداوند متعال برای صفرا و سودا مکان­های ذخیره مقرّر کرده است (صفرا در کیسه صفرا و سودا در طحال) که در آن جمع شده و به هنگام نیاز و به اندازة لازم، دربدن انتشار می­یابند تا مانع ابتلا به بیماری شود. اما دم و بلغم در بدن و عروق خونی و لنفاوی در حرکتند و جایگاه خاصی ندارند. وجود هر چهار خلط در بدن انسان ضروری است اما هریک به اندازه­ای معیّن. آنچه موجب بیماری می­شود، به هم خوردن تعادل میان اخلاط و تغییر در مقدار و کیفیت اخلاط است. مصرف غذاهای گرم و تر همچون آبگوشت در فصل پائیز برای تمامی افراد به ویژه افرادی که مزاج پایة سودا (سرد و خشک) را دارند توصیه می­شود. بعضی از غذاهای مفید با مزاج گرم و تر برای تدبیر فصل پائیز: گوشت برّه، شتر، کبوتر، گنجشک و سار، مرغ محلی، تخم مرغ محلی، گندم، لوبیا، سیب با پوست و دانه، گلابی، به، بادام شیرین، انگور، آب نارگیل، برنج همراه با شوید یا زیره سیاه و زعفران، نعناع، ریحان، ترخون، مرزه، جعفری، تره، ساقه کرفس، کنگر، چغندر، شلغم، ترب، هویج فرنگی، فندق، پسته، گردو، عسل، توت، کشمش، انجیر، خرما، هل، دارچین، رنجبیل، قدومه شیرازی، تخم ریحان، سالاد فصل همراه جوانة گندم، فرنی بادام، نخود، کنجد، ارده، شیرة خرما، نان سنگگ کنجدی، مربای بالنگ و ...